हायली इम्फ्लेमेबल? पण किती?

कुठल्याही पेट्रोलच्या टॅंकरवर बघा, हमखास लिहिलेलं असतं, “हायली इम्फ्लेमेबल”. माझ्या डोक्यात येतं की हायली इम्फ्लेमेबल म्हणजे नक्की किती? आणि ते कसं मोजतात?

कुठलंही फ्युएल किती इम्फ्लेमेबल आहे हे मोजण्यासाठी त्याचा फ्लॅश पॉइंट काढतात. फ्लॅश पॉइंट म्हणजे काय, तर ज्या कमीत - कमी तापमानात फ्युएल पटकन जळतं ते तापमान म्हणजे फ्लॅश पॉइंट. फ्लॅश पॉइंट जितका कमी, तितकं फ्युएल धोकादायक. फ्लॅश पॉइंट जितका जास्त, तितकं फ्युएल कमी धोकादायक. ह्या फ्लॅश पॉइंटच्या मदतीने फ्युएल्सचं तीन ग्रेड्समधे वर्गीकरण करतात. ज्यांचा फ्लॅश पॉइंट २३ डिग्री सेल्सिअसपेक्षाही कमी असतो त्यांना ‘ए’ ग्रेड फ्युएल्स म्हणतात. ही फ्युएल्स खूप धोकादायक असतात. पेट्रोल आणि नाफ्था ‘ए’ ग्रेडमधे येतात.

ज्यांचा फ्लॅश पॉइंट २३ ते ६५ डिग्री सेल्सिअसमधे असतो, त्यांना ‘बी’ ग्रेड फ्युएल्स म्हणतात. केरोसीन आणि डिझेल ‘बी’ ग्रेडमधे येतात.

ज्यांचा फ्लॅश पॉइंट ६५ ते ९६ डिग्री सेल्सिअसमधे असतो त्यांना ‘सी’ ग्रेड फ्युएल्स म्हणतात. ही फ्युएल्स कमी धोकादायक असतात. फर्नेस ऑईल ‘सी’ ग्रेडमधे येतं.

जास्त फ्लॅश पॉइंट असणारे फ्युएल्स कमी धोकादायक असतात हे खरं, पण जर त्यांच्यात कमी फ्लॅश पॉइंटवाला पदार्थ किंवा फ्युएल मिक्स झालं की त्यांचा सुद्धा फ्लॅश पॉइंट उतरतो. अशा फ्युएल्समुळे खूप भयंकर प्रसंग घडू शकतात. कारण वापरणारे ह्याचा फ्लॅश पॉइंट कमी आहे म्हणुन वापरतात, पण प्रत्यक्षात त्याचा फ्लॅश पॉइंट जास्त झालेला असतो. म्हणुन फ्युएल्सची खूप काळजी घ्यावी लागते…

(संदर्भ- दि. २४ जुलै २०१७च्या दै. लोकसत्तामधल्या 'कुतूहल' 
सदरात आलेला जोसेफ तुस्कानो ह्यांच्या लेखामधुन.)